TÜRKİYE'DE ENFLASYON VE NOMİNAL FAİZ ORANI İLİŞKİSİ: SİMETRİK VE ASİMETRİK ANALİZLERDEN KANITLAR

Author :  

Year-Number: 2022-127
Yayımlanma Tarihi: 2022-04-03 13:02:08.0
Language : Türkçe
Konu : Makro İktisat
Number of pages: 290-318
Mendeley EndNote Alıntı Yap

Abstract

Enflasyon ve faiz son dönemlerde Türkiye ve dünya ekonomisinin en önemli konuları haline gelmiştir. Bu çalışmada Türkiye’de faiz ile enflasyon arasındaki ilişkiler, simetrik ve asimetrik analiz yöntemleriyle, 2002:M01-2021:M12 dönemi için incelenmiştir. Analizlerde ADF testinin yanında Johansen (1988) ve Hatemi-J ve Irandoust (2012) asimetrik eşbütünleşme testleri, VEC yöntemi, Hacker ve Hatemi-J (2012) simetrik ve Hatemi-J (2012) asimetrik nedensellik testleri bir arada kullanılmıştır. Yapılan analizlerde; enflasyondaki %1 puanlık artışın nominal faiz oranında ortalama %1,16 puanlık bir artışa yol açtığı, nominal faizlerdeki %1 puanlık artışın ise enflasyon oranını %0,85 puan artırdığı belirlenmiştir. Yani enflasyonun faize etkisi daha yüksektir. Serilerin pozitif ve negatif birikimli şokları ile yapılan analiz sonuçlarına göre; enflasyonu artırıcı şoklar faizi artırmakta, ancak enflasyonu azaltıcı şoklar faizi azaltmamaktadır. Enflasyon artarken faizler de artmakta, ancak enflasyon düşerken faiz hemen düşmemektedir. Diğer yandan faizi artırıcı şokların enflasyonu azalttığı, faizi azaltıcı şoklarınsa enflasyonu artırdığı belirlenmiştir. Simetrik nedensellik testinde; enflasyon ile faiz arasında karşılıklı nedensellik ilişkisinin var olduğu, asimetrik nedensellik testindeyse; enflasyon artışlarından faiz artışlarına doğru görece zayıf, faiz azalışlarından enflasyon azalışlarına doğru güçlü nedensellik ilişkilerinin var olduğu belirlenmiştir. Enflasyon düşüşlerinden faiz düşüşlerine ve faiz artırımlarından enflasyon artışlarına doğru herhangi bir nedensellik ilişkisinin olmadığı görülmüştür. Ama pozitif faiz şokundan negatif enflasyon şokuna ve negatif faiz şokundan pozitif enflasyon şokuna doğru nedensellik ilişkilerinin var olduğu bulunmuştur. Bu bağlamda, Türkiye’de faiz artırımları enflasyonda azalmaya, faiz indirimleri ise enflasyonda artışa neden olmaktadır. 

Keywords

Abstract

Inflation and interest have recently become the most important issues of the Turkish and world economy. In this study, the relations between interest rate and inflation in Turkey were examined with symmetric and asymmetric analysis methods for the period 2002:M01-2021:M12. In addition to the ADF test, Johansen (1988) and Hatemi-J and Irandoust (2012) asymmetric cointegration tests, VEC method, Hacker and Hatemi-J (2012) symmetric and Hate-mi-J (2012) asymmetric causality tests were used together in the analyzes. In the analyzes made; It was determined that a 1% increase in inflation led to an average increase of 1.16% in the nominal interest rate, while a 1% increase in nominal interest rates increased the inflation rate by 0.85%. In other words, the effect of inflation on interest rates is higher. According to the results of the analysis made with the positive and negative cumulative shocks of the series; Inflation-increasing shocks raise interest rates, but inflation-reducing shocks do not. As inflation increases, interest rates increase, but when inflation decreases, interest does not fall immediately. On the other hand, it has been determined that interest-raising shocks reduce inflation, while interest-lowering shocks increase inflation. In the symmetric causality test; In the asymmetric causality test, in which there is a mutual causality relationship between inflation and interest; It has been determined that there are relatively weak causal relationships from inflation increases to interest rate increases, and strong causality relationships from interest rate decreases to inflation decreases. From inflation decreases to interest rate decreases and from interest rate hikes to inflation increases it was found that there is no true causal relationship. However, it has been found that there are causal relationships from positive interest rate shock to negative inflation shock and from negative interest rate shock to positive inflation shock. In this context, interest rate hikes cause a decrease in inflation, while interest rate cuts cause an increase in inflation.

Keywords


  • Akalın, K. H. (2009). Eski Ahit Metinlerinde J. Calvin’in Faiz Yorumu. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(1), 237-252.

  • Akat, A. S. (1995). Gazete Yazıları-2. 1995 Yılı Sabah Gazetesi. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.

  • Alkin, K. (2018). Maliyet Enflasyonunun Nedeni ve Çözümü. https://www.sabah.com.tr/yazarlar/kerem-alkin/2018/10/05/maliyet-enflasyonununnedeni-ve-cozumu, (Erişim Tarihi: 26.01.2022).

  • Asgharpur, H., Kohnehshahri, L. A. & Karami, A. (2007). The Relationships between Interest Rates and Inflation Changes: An Analysis of Long-Term Interest Rate Dynamics in Developing Countries. International Economic Conference on Trade and Industry, 3-5 December, Penang.

  • Aydın, Y. (2015). Keynes’in Parasal Faiz Teorisi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1): 207-224.

  • Bal, H., Erdoğan, E. & Palandökenlier, B. (2019). Enflasyon ve Faiz Oranı Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Seçilmiş Ülkeler İçin Ampirik Bir Analiz. International Conference on Eurasian Economies, Famagusta Turkish Republic of Northern Cyprus 11-13 June.

  • Barışık, S. & Dursun, E. (2021). Gold, Stock Market, Currency Market of The Economic Confidence Index Impact Test: The Case of Turkey. Sivas Cumhuriyet University Journal of Economics and Administrative Sciences, 22(1): 253-280.

  • Bayat, T. (2011). Türkiye’de Fisher Etkisinin Geçerliliği: Doğrusal Olmayan Eşbütünleşme Yaklaşımı. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 38: 47-60

  • Baylan, M. & Pazarcı, P. (2020). Türkiye’de Enflasyon Faiz İlişkisi: Nedensellik Analizi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(1): 193-216.

  • BBC (2021). ABD’de Yıllık Enflasyon 40 Yılın Zirvesinde: Yüzde 7. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-59970126#:~:text=ABD'de%20Aral%C 4%B1k%20ay%C4%B1%20enflasyon,zincirindeki%20sorunlar%20enflasyondaki%20a rt%C4%B1%C5%9F%C4%B1%20tetikliyor, (Erişim Tarihi: 22.01.2022).

  • Berument, H. & Froyen, R. T. (2021). The Fisher effect on Long-Term U.K. Interest Rates in Alternative Monetary Regimes: 1844-2018. Applied Economics, 1-15. DOI: 10.1080/00036846.2021.1886239.

  • Birdal, M. (2016). Para Teorisi ve Politikası. İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi Yayınları.

  • BTSO (2022). 2022 Yılı ÜFE TÜFE Oranları. https://www.btso.org.tr/?page=databank/ufetufe.asp&qufetufeyear=2022,(Erişim Tarihi: 10.02.2022).

  • Christiano, L., Motto, R. & Rostagno, M. (2010). Financial Factors in Economic Fluctuations. ECB Working Paper Series, No. 1192.

  • Cooray, A. (2002). The Fisher Effect: A Review of the Literature. Macquarie University, Department of Economics. Research Papers, No. 0206.

  • Çevik, Z. & Zeren, F. (2014). Tarım Kredilerinin Finansal Gelişim Üzerindeki Etkisinin Asimetrik Nedensellik Testi ile İncelenmesi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 24: 197-208.

  • Darıcı, B. (2010). Kısa Vadeli Para Politikası Aracı Olarak Faiz Düzleştirme Kuralı: Teorik ve Metodolojik Yaklaşım. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar, 4(2): 39-66.

  • Demez, S., Kızılkaya, O. & Dağ, M. (2019). Finansal Gelişme ve Büyüme İlişkisi: Türkiye için Bootstrap Nedensellik Analizi. Business and Economics Research Journal, 10(3): 617628.

  • Dickey, D. A. & Fuller, W. A. (1979). Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series with a Unit Root. Journal of the American Statistical Association, 74: 427-431.

  • Dickey, D. A. & Fuller, W. A. (1981). Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series with a Unit Root. Econometrica, 49: 1057-72

  • Dinçer, M. Z. (2019). Genel Ekonomi. SPL 1008.

  • Dinler, Z. (2012). İktisada Giriş. (18. Basım). Ekin Basın Yayın Dağıtım, Bursa.

  • Dogan, I., Orun, E., Aydın, B. & Afsal, M.S. (2020). Non-Parametric Analysis of the Relationship between Inflation and Interest Rate in the Context of Fisher Effect for Turkish Economy. International Review of Applied Economics, 34(6): 758-768

  • Doğan, B., Eroğlu, Ö. & Değer, O. (2016). Enflasyon ve Faiz Oranı Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği. Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(1): 405-425.

  • Dornbusch, R. & Fisher, S. (1998). Makroekonomi. (Çev: Salih AK, Mahir Fisünoğlu, Erhan Yıldırım, Refia Yıldırım). Akademi Yayınları, İstanbul.

  • DW (2022). Almanya'da Enflasyon Son 29 Yılın Zirvesinde. https://www.dw.com/tr/almanyada- enflasyon-son-29-y%C4%B1l%C4%B1nzirvesinde/a-60350503, (Erişim Tarihi: 22.01.2022).

  • ECB (2022). BSI: Balance Sheet Items. https://sdw.ecb.europa.eu/browseSelection.do?type= series&q=BSI.M.U2.Y.V.M30.X.I.U2.2300.Z01.A&node=SEARCHRESULTS, (Erişim Tarihi: 22.01.2022).

  • Eğilmez, M. (2014). Enflasyon ile Faiz İlişkisi. Kendime Yazılar, (1 Mayıs 2014). https://www.mahfiegilmez.com/2014/05/enflasyon-ile-faiz-iliskisi.html, (Erişim Tarihi:

  • End, J. W., Konietschke, P., Samarina, A. & Stanga, I.M. (2021). Macroeconomic Reversal Rate in a Low Interest Rate Environment. ECB Working Paper Series, No. 2620.

  • Erdaş, M. L. & Göçmen Yağcılar, G. (2021). Finansal Gelişme, Tasarruf ve Küreselleşme ile Sermaye Oluşumu Arasındaki İlişkinin Saklı Eşbütünleşme ve Asimetrik Nedensellik Testleri ile Analiz Edilmesi: Türkiye Örneği. Verimlilik Dergisi, 3: 203-222.

  • Eric, T. (2006). Fisher's Theory of Interest Rates and the Notion of Real: A Critique. Levy Economics Institute of Bard College, Annandaleon-Hudson, NY, Working Paper, No. 483.

  • Euronews (2022). Yıllık Enflasyon Oranı En Yüksek Ülkeler (Dünya). https://tr.euronews.com/2021/12/05/enflasyon-oran-nda-turkiye-dunyada-11-inci- avrupa-da-birinci-s-rada, (Erişim Tarihi: 21.01.2022).

  • EVDS (2022a). TCMB Bilanço Verileri. Merkez Bankası Analitik Bilançosu. https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket/, (Erişim Tarihi: 22.01.2022).

  • EVDS (2022b). Faiz İstatistikleri. Bankalarca Açılan Mevduatlara Uygulanan Ağırlıklı Ortalama Faiz Oranları (Akım %) (Haftalık). 1 Yıl ve Daha Uzun Vadeli (TL Üzerinden Açılan Mevduatlar) (Akım %)-Düzey. https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket/, (Erişim Tarihi: 26.02.2022).

  • EVDS (2022c). Fiyat İstatistikleri. Fiyat Endeksi (Tüketici) (2003=100) (TÜİK) (Aylık). Genel. https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket/, (Erişim Tarihi: 26.02.2022).

  • EVDS (2022d). Fiyat Endeksi (Tüketici) (1994=100) (TUİK) (Arşiv). Genel (Arşiv). https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/archiveMarket/, (Erişim Tarihi: 26.02.2022).

  • Fırat, M. (2020). Covıd-19 Krizi ve IMF Destekli Maliye Politikalarının Gerekliliği. Ekonomi, İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi, 2(3), 209-222.

  • FRED (2022). Monetary Base; Total (BOGMBASE). https://fred.stlouisfed.org/series/BOGMBASE, (Erişim Tarihi: 22.01.2022).

  • Friedman, M. (1956). Studies in the Quentity Theory of Money. University of Chicago Press, Chicago.

  • Friedman, M. (1975). The Case for A Monetary Rule. Kitap Bölümü “M. Friedman An Economist’s Protest” içinde. Thomas Horton, New Jersey.

  • Gök, A. (2018). Türkiye İçin Fisher Hipotezinin Geçerliliğinin İncelenmesi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ekonometri Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trabzon.

  • Gedik, A. (2021). Enflasyon ve Faiz Oranı İlişkisi: Fisher Hipotezinin Türkiye İçin Geçerliliği. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 27: 615-624.

  • Granger, C. & Yoon, G. (2002). Hidden Cointegration. Royal Economic Society Annual Conference, 29 Agust, No. 92.

  • Granville, B. & Mallick, S. (2004). Fisher Hypothesis: UK Evidence Over a Century. Applied Economics Letters, 11(2): 87-90.

  • Hacker, R. S. & Hatemi-J, A. (2006). Tests for Causality between Integrated Variables Using Asymptotic and Bootstrap Distributions: Theory and Application. Applied Economics, 38(13): 1489-1500.

  • Hacker, S. & Hatemi-J, A. (2012). A Bootstrap Test for Causality with Endogenous Lag Length Choice: Theory and Application in Finance. Journal of Economic Studies, 39(2): 144

  • Hatemi-J, A. (2003). A New Method to Choose Optimal Lag Order in Stable and Unstable VAR Models. Applied Economics Letters, 10(3): 135-137.

  • Hatemi-J, A. (2008). Forecasting Properties of a New Method To Determine Optimal Lag Order in Stable and Unstable VAR Models. Applied Economics Letters, 15(4): 239-243.

  • Hatemi-J, A. & Irandoust, M. (2012). Asymmetric Interaction between Government Spending and Terms of Trade Volatility New Evidence from Hidden Cointegration Technique, Journal of Economic Studies, 39(3): 368-378.

  • Hatemi-J, A. & Uddin, G. S. (2014). On The Causal Nexus of Remittances and Poverty Reduction in Bangladesh. Applied Economics, 46(4): 374-382.

  • İntaş, Ö. (2019). 24 Ocak 1980 Ekonomik Kararların Türkiye Ekonomisine Etkileri, Yansıması ve Sonuçları. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır.

  • Johansen, S. (1988). Statistical Analysis of Cointegration Vectors. Journal of Economic Dynamics and Control, 12: 231-254.

  • Kandel, S., Ofer, A. R. & Sarig, O. (1996). Real Interest Rates and Inflation: An Ex‐Ante Empirical Analysis. The Journal of Finance, 51(1): 205-225.

  • Karacan, N. (1974). Türkiye'de Para, Kredi ve Fiyat Hareketleri: 1923-1973. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 30(1-4): 351-376.

  • Karacan, R. (2010). Faiz, Döviz Kuru İlişkisinin Makroekonomik Performansa Etkisi Üzerine Bir Değerlendirme. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(2): 72 – 92.

  • Kılcı, E. N. (2019). Analysis of The Relationship between Inflation and Central Bank Interest Rates in Turkey: Fourier Approach. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 22: 135-146

  • Köse, S. (2000). 24 Ocak 1980 ve 5 Nisan 1994 İstikrar Programları Çerçevesinde Yapılan Hukuki ve Kurumsal Düzenlemelerin Mukayaseli Analizi. İktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü, Uzmanlık Tezi.

  • Lebe, F. & Arda Özalp, L.F. (2016). Fisher Hipotezinin Alternatif Faiz Oranları ile Türkiye Ekonomisi Açısından Analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31(1): 95-122.

  • MacDonald, R., & Murphy, P. D. (1989). Testing for the Long Run Relationship between Nominal Interest Rates and Inflation Using Cointegration Techniques. Applied Economics, 21(4): 439-447.

  • Minneapolisfed (2022). Consumer Price Index, 1913-. https://www.minneapolisfed.org/about- us/monetary-policy/inflation-calculator/consumer-price-index-1913-, (Erişim Tarihi:

  • Mishkin, F. S. (1991). Is the Fisher Effect for Real? A Reexamination of The Relationship between Inflation and Interest Rates. NBER Working Paper, No. 3632.

  • Özatay, F. (2011). Parasal İktisat. Kuram ve Politika. (2. Baskı). Efil Yayınevi, Ankara.

  • Özgün, S. (2020). Almanya ve Hiperenflasyon. https://www.selmanozgun.com/selman-ozgun- blog/almanya-ve-hiperenflasyon, (Erişim Tarihi: 21.01.2022).

  • Öztürk, N. & Durgut, D. (2011). Faiz Oranlarının Belirleyicileri: Türkiye İçin Ampirik Bir Analiz. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 3(1): 117-144.

  • Parasız, İ. (1998). Makro Ekonomi - Teori ve Politika. (7. Baskı). Ezgi Kitabevi Yayınları, Bursa.

  • Pata, U. K. (2017). Kaldor'un İktisat Bilimine Katkıları ve Türkiye'de Kaldor Yasasının Simetrik ve Asimetrik Nedensellik Testleriyle Analizi. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ekonometri Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trabzon.

  • Payne, J. E. & Ewing, B. T. (1997). Evidence from Lesser Developed Countries on the Fisher Hypothesis: A Cointegration Analysis. Applied Economics Letters, 4(11): 683-687.

  • SBB (2021). Ekonomik ve Sosyal Göstergeler. https://www.sbb.gov.tr/ekonomik-ve-sosyal- gostergeler/#1540022217017-46a9b2d0-b50a, (Erişim Tarihi: 21.01.2022).

  • Sowah, J. K. & Kırıkkaleli, D. (2020). Modelling the Effects of Financial Liberalization and Economic Growth in Liberia: Evidence from Combined Cointegration Test. DOI: https://doi.org/10.21203/rs.3.rs-24707/v1, https://assets.researchsquare.com/files/rs24707/v1_covered.pdf?c=1631833708, (Erişim Tarihi: 02.02.2022).

  • Şener, S., Yılancı, V. & Tıraşoğlu, M. (2013). Petrol Fiyatları ile Borsa İstanbul’un Kapanış Fiyatları Arasındaki Saklı İlişkinin Analizi. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 13(26): 231-248

  • Tarı, R. (2012). Ekonometri. (8. Baskı). Umuttepe Yayınları, Kocaeli.

  • TCMB (2006). Enflasyon Hedeflemesi Rejimi. https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect /07d5ced0-3f5c-4fa8-bd23-619f6b3c1d6b/EnflasyonHedeflemesiRejimi.pdf?MOD=A JPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-07d5ced0-3f5c-4fa8-bd23-619f6b3c1d6bnndrZmH, (Erişim Tarihi: 21.01.2022).

  • Toda, H. Y. & Yamamoto, T. (1995). Statistical Inference in Vector Autoregressions with Possibly Integrated Processes. Journal of Econometrics, 66(1-2): 225-250.

  • Trading Economics (2022). Germany Inflation Rate. https://tradingeconomics.com/ germany/inflation-cpi#:~:text=Inflation%20Rate%20in%20Germany%20averaged,per cent%20in%20June%20of%201950., (Erişim Tarihi: 23.01.2022).

  • Tunalı, H. & Erönal, H. (2016). Enflasyon ve Faiz Oranı İlişkisi: Türkiye’de Fisher Etkisinin Geçerliliği. Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Fakültesi Dergisi, 21(4): 1415-1431.

  • Turan, S. A. (2010). Enflasyon ve Ekonomik Büyüme İlişkileri: Türkiye Üzerine İncelemeler. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.

  • Türk, E. (2016). Döviz Kuru Enflasyon İlişkisi “Türkiye Örneği”. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9): 81-102.

  • World Bank (2021a). GDP Growth (annual %). https://data.worldbank.org/indicator/FR.INR.DPST?view=chart, (Erişim Tarihi:

  • World Bank (2021b). Deposit Interest Rate (%). https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG?view=chart, (Erişim Tarihi: 20.01.2022).

  • World Bank (2021c). Inflation, Consumer Prices (annual %). https://data.worldbank.org/indicator/FP.CPI.TOTL.ZG?view=chart, (Erişim Tarihi:

  • Yetim, M. & Yamak, R. (2019). Türkiye’de Döviz Kurundan Fiyatlara Geçişkenlik Etkisi: Hatemi-J Asimetrik Nedensellik Testi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,

  • Yılancı, V. (2009). Fisher Hipotezinin Türkiye İçin Sınanması: Doğrusal Olmayan Eşbütünleşme Analizi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(4): 205-212.

  • Yıldırım, K., Karaman, D. & Taşdemir, M. (2012). Makroekonomi. (10. Basım). Seçkin Yayınevi, Ankara.

  • Yıldırım, S. & Sarı, S. (2020). Döviz Kuru ve Enflasyonun Faiz Oranı Üzerindeki Etkisinin NARDL Yaklaşımı ile İncelenmesi: Türkiye Ekonomisi için Bir Örnek. Balkan and Near Eastern Journal of Social Sciences, 06(02): 147-161.

  • Yükseltürk, O. F. (2010). Kredi Piyasalarında Arz ve Talep Dengesizlikleri: Türkiye İçin Uygulamalı Bir Çalışma. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Uzmanlık Yeterlilik Tezi.

                                                                                                                                                                                                        
  • Article Statistics