Author:
Abstract
Mitoloji, her toplumun kültürel mirasını, geleneklerini, inançlarını ve sanatını şekillendiren köklü bir arka plan sunar. Bu nedenle mitolojik hikayeler, evrensel boyutta etkileyici ve ilgi çekici bir tema olarak görülür ve insan doğasının ortak özelliklerine dokunur. Aynı zamanda mitoloji, günümüzde de insanların yaşamlarına anlam katan bir rol oynamaya devam etmekte ve modern dünyada da ilgi çeken bir konu olmayı sürdürmektedir. Günümüze kadar etkisini korumuş olan bu disiplinin kökeni arkaik toplumların dünya ve evren algısına dayanmaktadır. İlk insanlar için gök gürültüsü, fırtınalar, med cezirler, depremler, kuraklık, bolluk gibi doğa olaylarının nedenleri veya yaratılış kökeni gibi çok fazla bilinmezler bulunmaktaydı. İnsanlar, doğal afetler karşısında hissettikleri dürtülerden kaynaklanan korku, doğaya hükmetme arzusu ve avcı-toplayıcı toplumlar için hayvanların gücüne ulaşma isteği gibi dürtüler sonucunda çeşitli ritüeller, tanrılar ve efsaneler türeterek mitolojinin büyülü dünyasını inşa etmeye başlamışlardır. Dünyanın dört bir yanında yaşayan topluluklar, kendi benzersiz tanrısal efsanelere sahipken, Orta Asya'da yaşayan Türkler de kendi özgün mitolojilerini ve mitolojik kahramanları geliştirmişlerdir. Bu mitolojiler, Türklerin yaşadıkları coğrafyanın, kültürünün, sanatının ve tarihlerinin bir yansımasıdır. Türk mitolojisi, bozkır coğrafyasının zorlu şartlarına, toplumların hayatlarının temel dinamiklerine, sanat disiplinlerine ve değerlerine dayalı zengin bir kültürel birikimi temsil etmiştir. Bu mitolojik hikayeleri oluşturan sembol ve figürler, Türklerin geçmişine ve kültürel kimliklerine bağlılığını sürdürdüğü, geleneksel Türk sanatlarında da güçlü bir biçimde var olan birer miras olarak da görülmektedir. Bu mirası devralan önemli geleneksel sanat dallarından biri de Türk Çini Sanatı olmuştur. Çeşitli dönemlerde, mitolojik hikayelerin estetik ve sembolik zenginliğini kucaklamış, semboller ve figürler aracılığıyla eski Türk kültürü ve folkloruna ışık tutmuştur. Dolayısıyla çini sanatı, mitolojik mirası günümüze taşımada önemli bir rol oynamıştır. Bu çalışmada mitolojik mirasın çini sanatına yansıyan önemli figür ve sembollerinin kültürel, sanatsal ve estetik açıdan değerini vurgulamak amaçlanmıştır. Sunulan örneklerdeki mitolojik sembol ve figürler ikonografik açıdan değerlendirilmiş ve çini sanatındaki estetik varlıklarının yanı sıra içerdikleri derin anlamlar ve hikayeler ortaya konmuştur.
Keywords
Abstract
Mythology provides a profound background that shapes the cultural heritage, traditions, beliefs, and art of every society. Therefore, mythological stories are viewed as a universally compelling and intriguing theme, touching upon common traits of human nature. At the same time, mythology continues to play a role in giving meaning to people's lives today and remains an interesting subject in the modern world. The origins of this discipline, which has persisted to the present day, are rooted in the worldviews of archaic societies. Early humans faced many mysteries, such as the causes of natural events like thunderstorms, storms, tides, earthquakes, droughts, and abundance, as well as the origin of creation. People began to construct the magical world of mythology by developing various rituals, gods, and legends driven by instincts arising from fear in the face of natural disasters, the desire to control nature, and the pursuit of the power of animals for hunter-gatherer societies. Communities living all around the world have their unique divine myths, and the Turks living in Central Asia have also developed their own distinctive mythology and mythological heroes. These mythologies are a reflection of the geography, culture, art, and history of the Turks. Turkish mythology represents a rich cultural heritage based on the challenging conditions of the steppe geography, the fundamental dynamics of society's life, artistic disciplines, and values. The symbols and figures that make up these mythological stories are seen as a legacy that continues to maintain its connection to the past and cultural identity of the Turks, and they are also strongly present in traditional Turkish arts. One of the important traditional art forms that have inherited this legacy is Turkish Ceramic Art. In various periods, it has embraced the aesthetic and symbolic richness of mythological stories, shedding light on ancient Turkish culture and folklore through symbols and figures. Therefore, ceramic art has played an important role in carrying the mythological heritage to the present day. This study aims to emphasize the cultural, artistic, and aesthetic value of the significant figures and symbols that are reflected in ceramic art as part of the mythological heritage. The mythological symbols and figures in the examples presented have been evaluated from an iconographic perspective, and their aesthetic presence in ceramic art, as well as the profound meanings and stories they contain, have been elucidated.