Author:
Abstract
Molla Hüsrev (1400?-1480), XV. yüzyılda Osmanlı Devletinde birçok alanda ilerlemenin olduğu bir dönemde yaşamıştır. Fatih Sultan Mehmed’in “zamanın Ebû Hanîfesi” iltifatına mazhar olmuş ve onun huzurunda yapılan bazı ilmî tartışmalarda “reîsü’l-ulemâ” sıfatıyla hakem olarak karar mercii olmuştur. Yaşadığı devirde Osmanlı ilmiye teşkilatına damga vuran isimlerin başında gelen Molla Hüsrev, yetiştirdiği öğrencilerinin ve farklı ilim dallarında telif ettiği pek çok eserinin yanı sıra; müderris, kadı, kazasker ve müftü (şeyhülislâm) olarak önemli görevleri yerine getirmiştir. Osmanlı ilim geleneğinde çok yönlü bir âlim portresine sahip olan Molla Hüsrev, daha çok fıkıh ve usûl-i fıkıh alanlarında yazmış olduğu eserleriyle bilinmektedir. Ancak onun, tefsir, kelâm, mantık, Arap dili ve belâgatı alanlarında da çok sayıda eseri bulunmaktadır.Molla Hüsrev’in belâgat ilimlerine dair telif ettiği en kapsamlı eseri, bu çalışmaya konu olan Hâşiye ‘ale’l-Mutavvel adlı eseridir. Eser, Sa‘düddîn et-Teftâzânî’nin (ö. 792/1390) el-Mutavvel şerhi üzerine hâşiye türünde yazılmıştır. Molla Hüsrev’in, el-Mutavvel’i, bizzat Teftâzânî’nin öğrencilerinden Burhâneddîn Haydar el-Herevî’den (ö. 821-830/1418-1426 [?]) okumuş olması; ayrıca, bu eserinin Osmanlı’da el-Mutavvel üzerine ilk yazılan ve en çok yazma nüshası bulunan hâşiyeler arasında yer alması, çalışmaya ayrı bir önem kazandırmaktadır.
Keywords
Abstract
Known as one of the Ottoman scholars, Mullā Khusraw (1400?-1480), who lived in Ottoman golden age for science, was Shayh al-Islam at period of Fatih Sultan Mehmet. Mullā Husraw, was complimented by Fatih Sultan Mehmet as "the Abu Hanîfa of the time" and became the arbitrator in some scientific discussions held in his presence as "head of scholars". He’s one of the names that marked the Ottoman scholarly organisation in his time. He trained many students and wrote many works in different branches of science. He held important positions such as teacher, qadi, kazasker and mufti (shayh al-Islam). He is more recognized with his Islamic law studies than the others, but he was interested in and wrote books about interpretation of Quran, Islamic philosophy, logic and rhetoric. His most famous rhetoric study is Hāšhiya alā ‘l-Muṭawwal. Mullā Khusraw’s most comprehensive work on rhetorical sciences is Hāšhiya alā ‘l-Mutawwal, which is the subject of this study. Hāšiyah ala ‘l- Muṭawwal is about rhetoric issues in at-Taftāzānī’s (d. 792/1390) Muṭawwal that is become a school and it has comments, information and discusses about it. This study is a unique book because it has unique ideas and evaluations and is good sample for reflections of commentaries and glossaries term. The fact that Mullā Khusraw read al-Mutawwal from one of al-Taftāzānī's students, Burhāneddīn Haydar al-Kharawī (d. 821-830/1418-1426 [?]), gives the book a special importance. Moreover, Hāšhiya alā 'l-Muṭawwal is one of the first glosses on al-Mutawwal in the Ottoman Empire and has the largest number of manuscript copies.