Author :
Abstract
Anadolu Selçuklu devleti XI. yy’ dan itibaren birçok farklı uygarlığa ev sahipliği yapmış Anadolu topraklarında sosyal ve kültürel oluşum ile yeni bir sanat sentezi gelişmesini sağlamışlardır. Kendi Orta Asya ve İran kaynaklı kültür geleneklerini Anadolu mirası ile kaynaştırmış, dini ve sivil mimaride özgün eserler meydana getirmişlerdir. Eserlerin mimari güzelliklerinin yanı sıra iç ve dış mekânlarındaki süsleme anlayışı da muhteşem düzeylere ulaşmıştır. Anadolu Selçuklu döneminde önemli yapı komplekslerinden biri olan saraylar, Sivas ve Kayseri’den Alanya’ya kadar pek çok yerde inşa edilmiştir. İnşa edilen saraylar içerisinde sadece Kubad Abad sarayı site planı, bezemeleri ve yapı ayrıntılarına kadar önemli ölçüde tanıdığımız tek yapı olarak değerlendirilebilir. Saray Alaeddin Keykubat’ın ( 1220-1237) emri ile Beyşehir gölünün kuzey batı kıyısında, Torosların bir kolu olan Anamas dağlarının eteklerine inşa edilmiştir. Sarayın iç duvar yüzeyleri dönemin özgün ve nadide çinileri ile kaplanmıştır. Anadolu Selçuklu dönemi çinileri geniş bir teknik ve motif repertuarına sahiptir. Duvarlardaki çiniler, Selçuklu semboller dünyası ikonografisinin ilginç resim üslubu ile kaynaştırılarak bir masal dünyası yaratılmıştır. Aralarında haçvari formda çiniler ile tamamlanan sekiz kollu yıldızlar içerisine işlenmiş günlük hayat, av sahneleri, mitoloji ve doğal hayvanlar, bitkisel motifler, sultan figürlerinden oluşan çiniler sarayı bir cennet bahçesine dönüştürmüştür. Sır altı ve lüster tekniğinin kullanıldığı çinilerde genellikle siyah, kobalt mavi, patlıcan moru ve turkuaz renkleri kullanılmıştır. Konumuz olan mitolojik motifler incelenerek kökenleri ve sembolik anlamları araştırılmıştır. Mitolojik motifleri aslına uygun olmalarına özen gösterilerek düzenlenmiş, yeniden yorumlanmış, özgün kompozisyonlar oluşturulmaya çalışılmıştır.
Keywords
Abstract
The Anatolian Seljuk State has ensured the development of a new art synthesis with social and cultural formation in Anatolia, which has hosted many different civilizations since the 9th century. They combined their own cultural traditions originating from Central Asia and Iran with the Anatolian heritage and created original works in religious and civil architecture. In addition to the architectural beauty of the works, intellection of interior and exterior decoration has also reached magnificent levels. Palaces, one of the important building complexes in the Anatolian Seljuk period, were built in many places from Sivas and Kayseri to Alanya. Among the palaces built, only the Kubad Abad palace can be considered as the only structure that we know significantly, including the site plan, decorations and building details. The palace was built by the order of Alaeddin Keykubat (1220-1237) on the north-west coast of Lake Beyşehir, on the skirts of the Anamas mountains, a tributary of the Taurus Mountains. The interior wall surfaces of the palace are covered with original and rare tiles of the period. Anatolian Seljuk period tiles have a wide repertoire of techniques and motifs. A tale world has been created by combining the tiles on the walls with the interesting painting style of the Seljuk symbol world iconography. The tiles consisting of daily life, hunting scenes, mythology and natural animals, vegetal motifs, and sultan figures embroidered inside eight-armed stars, completed with tiles in cross-like form between them, transformed the palace into a garden of paradise. Black, cobalt blue, aubergine purple and turquoise colors are generally used in tiles where underglaze and luster technique is used. Our subject, mythological motifs were examined and their origins and symbolic meanings were investigated. The mythological motifs were arranged, reinterpreted, and tried to create original compositions, taking care to be true to the original.
Keywords
- Arık, Ruhçan, (2007 ), “Selçuklu saraylarında çini”, Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik sanatı, (Edt. Gönül Öney, Zehra Çobanlı), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. s.73-107.
- Arık, Rüçhan, (2000), Kubad Abad Selçuklu Saray ve Çinileri, Türkiye İş Bankası Yayınları, no:514, İstanbul.
- Arık, Rüçhan, (2008),” Selçuklu Saray ve Köşkleri”, Selçuklu Çağında Anadolu Sanatı, ( Edt. Doğan Kuban), Yapı Kredi Yayınları, s.261-276.
- Arpaguş, Sâfi,(2005), “Tasavvufta Mantiku’t-Tayr., Mevlânâ’da Hz. Süleyman ve Kuşdil”, M.S. üniversitesi, ilahiyat fakültesi dergisi 29, s.121-135, İstanbul.
- Aslanapa, Oktay, (1986), “Türk Minyatür Sanatının Gelişmesi”, Erdem, C.2, 6. Sayı, AtaTürk Kültür Merkezi Dergisi, s.45-85, Ankara. Ateş, Mehmet, (2001), Mitolojiler Ve Semboller, Aksiseda Matbaası, İstanbul.
- Atasagun, Galip, (1997), “Sembol Ve Sembolizm”, Necmettin Erbakan Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.7, S.7, s. 369-387, Konya.
- Ayan, Muammer, (2019), “İslâmın Mitlere Bakışı”, Ardahan Üniversitesi, Uluslararası Mitoloji Sempozyumu Bildiri Kitabı, s.668-682, Ardahan.
- Avşar, Lale, (2012), “Kubadabad Çinilerindeki Harpi-Siren Figürünün İzini Sürerken”, Akademik Bakış Dergisi, S.31, s.1-24, İstanbul.
- Büyükçanga, H. Hilal, (2006), Anadolu Selçuklu Seramiklerinde Figürlerin Dili ve Resim Eğitimi Açısından İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Resim İş Öğretmenliği, Konya.
- Büyükçanga, Mehmet, (2008), “ Türk Mimarisinde Sekiz Köşeli Yıldız Motifi”, 6. Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresin, s. 1230-1234, Calalabat – Kırgızistan.
- Çizer, Sevim, (2010), Lüster, Dokuz Eylül Üniversitesi Matbaası, İzmir.
- Çoban, İbrahim, (2015), “Türk İkonografisinde Kartal Motifi Ve Çağdaş Türk Resmine Yansımaları” İdil Dergisi, C. 4, S.16, s. 57-80.
- Çoraklı, Başak, (2012), “Çini Ve Seramiklerde Tavuskuşu Figürü”, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.6, s.7-17, İstanbul.
- Çelik, Sümeyye, (2007), İslâm Öncesi Türk Sanatında Bazı Hayvansal ve Bitkisel Kültür Ögeleri. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
- Çeşmeli, İbrahim, (2015), “Kök Türklerde İkonografik Açıdan Kuş Figürleri”, Art-Sanat, S.4, s.67-80, İstanbul.
- Çığ, Muazzez, Hilmiye, (2018), ”Orta Asya Türk Efsanelerinde Sümer Efsanelerinden İzler”, Eskiçağ Araştırmaları Dergisi, S.8, s.19-24, İstanbul.
- Çoruhlu, Yaşar, (2017), Erken Devir Türk Sanatı İç Asya’da Türk Sanatının Doğuşu ve Gelişimi, Kabalcı Yayınları: 55, İstanbul.
- Esin, Emel, (2004), Orta Asya’dan Osmanlı’ya Türk Sanatında İkonografik Motifler, Kabalcı Yayınları, İstanbul.
- İsmailova, Aida, (2015), “Milli Azarbaycan Tarihi Müzesi’nde Muhafaza Edilen Polikrom Boyalı Kaplar”, Akademik Tarih Ve Düşünce Dergisi, C.2, S.6, s. 69-80.
- Kuban, Doğan, (2008), Selçuklu Çağında Anadolu Sanatı, Yapı Kredi Yayınları, 2. Baskı, İstanbul.
- Ögel, Bahaeddin, (2010), Türk Mitolojisi, C.I., Türk Tarih Kurumu, 5. Baskı, İstanbul.
- Ögel, Bahaeddin, (2010), Türk Mitolojisi, C.II., Türk Tarih Kurumu, 5. Baskı, İstanbul.
- Öney, Gönül, (1997), “Anadolu Selçuklu Saray, Kervansaray ve Kalelerinde Figür Dünyası ve Semboller”, P. Sanat Kültür ve Antika Dergisi, S.5, s. 50-65, İstanbul.
- Öney, Gönül, (1987), İslâm Mimarisinde Çini, Ada Yayınları, İstanbul.
- Roux, Jean-Paul, (2005), Orta Asya’da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar, Kabalcı Yayınevi: 246,
- Sağcan, Tamer, (2018), “Dünyanın En Eski Halk Bilmecesi”, Eskiçağ Araştırmaları Dergisi, S.8, s.43-68, İstanbul.
- Schimmel, Annemarie, (1998), Sayıların Gizemi, Kabalcı Yayınları: 123, İstanbul.
- Schimmel, Annemarie, (2018), İslâm’ın Mistik Boyutları, Alfa Yayınları, İstanbul.
- Tıllıch, Paul, (Çev. Aliye Çınar), (2000), “İmanın Sembolleri”, Uludağ Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, S.9, C.9, Bursa.
- Tansu, Yunus Emre; Güvenç, Baran, (2017), “Mitolojik Kuşlar Üzerine Düşünceler”,Doç.Dr Numan Durak Aksoy Anısına, Gaziantep Üniverditesi AtaTürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Araştırma Ve Uygulama Merkezi Müdürlüğü, s.783-806, Gaziantep.
- UluTürk, Muammer, (2012), “Tarihi, Dini, Kültürel Bağlamda Mitoloji Ve Modern Kültür Ürünlerinin Mitolojiye Dönüşümü”, Batman Üniversitesi Uluslararası Bilim Be Kültür Sempozyumu, s.1-10 Batman.
- Yiğit, Fatih, Mehmet, (2020), “Türk Mezar Taşlarında Bulunan "Ağaç Ve Çiçek" Motiflerinin Sembolik Kökeni "Hayat Ağacı Ve Cennette Doğuş" İnancı İle Sekiz Köşeli Yıldız Motifi”, Türkoloji Makaleleri, Gece Kitaplığı, s.555-587, İstanbul.
