Author :
Abstract
Tarihî Türk lehçeleri arasında önemli bir yere sahip olan Memlûk Kıpçak Türkçesi, 1250-1517 yılları arasında Mısır ve Suriye sahasında hüküm süren Memlûk Devletinde yaşayan Türkler tarafından meydana getirilmiştir. Memlûk Kıpçak Türkçesi ile günümüze kadar intikal eden çok sayıda eser, Arap harfleriyle kaleme alınmıştır. Bu eserler sözlük, gramer, edebiyat, din, siyaset, atçılık, okçuluk gibi çeşitli alanlarda yazılmıştır. Bu yazıda Memlûk Kıpçak Türkçesi ile yazılmış olan metinlerdeki emir kipi üzerinde durulmuştur. O dönemin gramer kitaplarındaki emir kipiyle ilgili bilgiler ayrıntılı bir şekilde gösterilmiştir. Diğer metinlerdeki emir bildiren ekler bir araya getirilerek örneklerle birlikte verilmiştir. tespit edilen eklerin işlevleri ve cümleye kattıkları anlamlar ortaya çıkarılmıştır.
Keywords
Abstract
The Mamluk-Kipchak language has an important place among the historical Turkic dialects, was formed by the Turks living in the Mamluk state, which ruled in Egypt and Syria between 1250-1517. Numerous works have been transmitted by Mamluk Kipchak to the present day were written in Arabic letters. These works were recorded in various fields, such as vocabulary, grammar, literature, religion, politics, equestrian and archery. This article is focused on the imperative mood of Mamluk Kipchak texts. Information about the imperative mood is shown in the grammar books of that period. Suffixes denoting imperative mood in other texts are also defined, and their functions and the meanings in the sentence are determined.
Keywords
- Al-Turk, Gulhan, (2012). Kitābu Bulgatü’l-Müştak fî Lugati’t-Türk ve’l-Kıfçak Üzerine Dil İncelemesi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dil ve Edebiyatı ABD (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
- Argunşah, Mustafa. Yüksekkaya, Gülden Sağol. (2014). Karahanlıca Harezmce Kıpçakça Dersleri, Kesit Yay., 3. Baskı, İstanbul.
- Atalay, Besim (1945). Et-Tuhfet-üz-Zekiyye fil-Lûgat-it-Türkiyye. TDK Yay., İstanbul.
- Eckmann, János. (2014). Memlûk Kıpçakçasının Oğuzcalaşmasına Dair, Harezm, Kıpçak ve Çağatay Türkçesi Üzerine Araştırmalar (Yayıma Hazırlayan: Osman Fikri Sertkaya), TDK Yay., Ankara.
- Ercilasun, Ahmet, B., Akkoyunlu, Ziyat, (2014). Kaşgarlı Mahmud - Dîvânu Lugâti't-Türk (Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin). TDK Yay., Ankara.
- İnan, Abdülkadir. (1953). XIII-XV. Yüzyıllarda Mısır’da Oğuz-Türkmen ve Kıpçak Lehçeleri ve Halis Türkçe, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, s. 53-71.
- Karamanlıoğlu, Ali, F. (1989). Seyf-i Sarayi, Gülistan Tercümesi (Kitâb Gülistan bi't-Türkî). TDK Yay, Ankara.
- Karagözlü, Savaş, (2018). İbnü Mühennâ Lügati Türkçe Kısmı, Kesit Yay., Ankara.
- Kaymaz, Zeki, (2018). "El-İdrak Haşiyesi'nden Yeteri Kadar Yararlanabiliyor Muyuz?", Köktürk Yazısının Okunuşunun 125. Yılında Orhun'dan Anadolu'ya Uluslararası Türkoloji Sempozyumu, 01-07 Haziran 2018 Ulanbator-Moğolistan, (Ed. Doç.Dr. Şaban Doğan, Araş. Gör. Melis Sezen Güneş), İstanbul: Kesit Yay., s.1059-1067.
- Mohammad, Raghed, (2018). Memlûk Kıpçak Türkçesinde Ekler ve İşlevleri, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Lehçeleri ABD, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İzmir.
- Öztopçu, Kurtuluş, (2002). Kitâb Fî ‘İlm an-Nuşşâb, Memlûk Kıpçakçasıyla 14. yy.’da Yazılmış Bir Okçuluk Kitabı. Şafak Ofset Yay., İstanbul.
- Özyetgin, Melek. (2001). Ebū Ḥayyān Kitābu’l-İdrāk li Lisāni’l-Etrāk Fiil: Tarihî- Karşılaştırmalı Bir Gramer ve Sözlük Denemesi. Köksav Yay., Ankara.
- Roux, Jean Paul. (2008). Türklerin Tarihi Pasifik’ten Akdeniz’e 2000 Yıl, (çev. Aykut Kazancıgil, Lale Arslan-Özcan), Kabalcı Yay., İstanbul.
- Toparlı, Recep, (1992). İrşâdü'l-Mülûk Ve's-Selâtîn, TDK Yay., Ankara.
- Toparlı, Recep, (2003). Ed-dürretü'l-mudiyye fi'l-lügati't-Türkiyye, TDK Yay., Ankara.
- Toparlı, R.; Çögenli, M. Sadi ; Yanık, Nevzat H. (1999). El-kavânînü'l-külliyye lizabti'l-lügati't- Türkiyye. TDK Yay., Ankara.
- Toparlı, R.; Çögenli, M. Sadi ; Yanık, Nevzat H. . (2000). Kitâb-ı Mecmû-ı Tercümân-ı Türkî ve Acemî ve Mugalî, TDK Yay., Ankara.
- Uğurlu, Mustafa, (1987). Münyetü'l-Ġuzāt. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
