MEMLÛK-KIPÇAK TÜRKÇESİ SÖZ VARLIĞI ARAŞTIRMALARINA KATKILAR: GÖZ KUSURLARI İLE İLGİLİ SÖZCÜKLER VE KAZAKÇADAKİ KULLANIMLARI
Author :
Abstract
İnsan sağlığı ilgili sözcükler bir dilin temel söz varlığı içinde yer alan ve kullanım sıklığı çok olan sözcüklerdir. Vücuttaki eksiklikler ve kusurları ifade eden sözcükler de bu söz varlığının bir parçasıdır. Beş duyu organımızdan biri olan gözle ilgili dilimizde çok zengin bir kavram alanı yaratılmıştır. Göz ile ilgili kullanılan bu zengin kavram alanı, Türk dilinin Eski Türkçe döneminden itibaren yazılı kaynaklarda tanıklanmaktadır. Bu yazı kapsamında, Memlûk-Kıpçak Türkçesinin zengin söz varlığı içinde tespit ettiğimiz göz kusurları ile ilgili sözcükler tarihi- karşılaştırmalı yöntemle incelenecek ve ilgili sözcüklerin Modern Kıpçak lehçelerinden biri olan Kazakçadaki durumu değerlendirilecektir. Böylelikle Memlûk-Kıpçak söz varlığında tespit edilen göz kusurları ile ilgili terimlerin Kazakçadaki yansımalarını belirlemekle birlikte Kazakçada ne ölçüde korunduğunu ve ne gibi değişimlere uğradığını ortaya koymak amaçlanmıştır.
Keywords
Abstract
Words related to human health are in the basic vocabulary of a language and have a high frequency of use. Words expressing deficiencies and imperfections in the body are also part of this vocabulary. A very rich concept area has been created in our language about the eye which one of our five senses organs. This rich concept area used in the eye has been witnessed in written sources from the Old Turkic period of the Turkic language. In the context of this article, the words related to the eye defects we detected in the rich vocabulary of Mamluk-Kipchak language will be analyzed with a comparative method and the situation of the related words in Kazakh, one of the Modern Kipchak dialects, will be evaluated. In this way, it is aimed to reveal to what extent it is preserved and what changes it has undergone in the Kazakh language while determining the reflections of the health-related vocabulary in Kipchak language in the Kazakh language.
Keywords
- Argunşah, Mustafa; G. Güner, (2015), Codex Cumanicus, Kesit Yayınları, İstanbul.
- Ata, Aysu, (1998), Nechü’l-Feradis, Uştmahlarnıng Açuk yolı, III Dizin-Sözlük, Türk Dil
- Ata, Aysu, (1997), Nasırü’d-din Bin Burhanü’d-din Rabguzi, Kısasü’l-Enbiya (Peygamberler Kıssaları) I Metin, II Dizin, Ankara.
- Atalay, Besim, (1985-1986), Divanü Lugati’t Türk Tercümesi I-V, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- Atalay, Besim, (1945), Ettuhfet-üz- zekiye fi’l-lugat-it-Türkiyye, İstanbul.
- Atsız, Bilgehan; Türkmen, S., (1945), Ed-Dürretü’l-Mudiyye Fi’lLugati’t-Türkiyye. Akçağ,
- Clauson, Sir G., (1972), An Etymological Dictionary of Pre-thirteenth-Century Turkish, Oxford.
- Derleme Sözlüğü I-XII, (1963-1982), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- Koç, Kenan; Doğan, Oğuz, (2013), Kazak Türkçesi Grameri, IQ Kültür Sanat Yayıncılık,
- Eren, Hasan, (1992), Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Bizim Büro Basım Evi, Ankara.
- Ercilasun, Ahmet B; Akkoyunlu, Z., (2014), Dîvânu Lugâti’t-Türk (Giriş-Metin-Çeviri Notlar- Dizin), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- Karamanlıoğlu, A. Fehmi, (1986), Gülistan Tercümesi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- Kenesbayev K., (1959), Qazaq Tilinin Tüsindirme Sözdigi, Qazaq SSR Gılım Akademiyası, Almatı.
- Koç, Kenan; Bayniyazov, A., (2003), Kazak Türkçesi Türkiye Türkçesi Sözlüğü, Akçağ Yayınları, Ankara.
- Lessing, Ferdinand D., (1960), Mongolian-English Dictionary, University Of California Press Berkeley And Los Angeles.
- Moldalieva, Nurgül, (2010), Kırgız Türkçesi’nin Sağlıkla İlgili Söz Varlığı, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Nadelyayev, V. M.; Nasilov, D. M; Tenişev, E. R.; Şçerbak, A.M., (1969), Drevnetyurkskiy slovar’. Leningrad.
- On bes tomdıq Qazaq Edebi Tilinin Sözdigi, (2011), Qazaqstan Respublikası Medeniyet Ministirligi Til Komiteti, Almatı.
- Oraltay Hasan; Yüce, N.; Pınar, S., (1984), Kazak Türkçesi Sözlüğü, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul.
- Özyetgin, A.M, (1996), Altın Ordu, Kırım ve Kazan sahasına Ait Yarlık ve Bitiklerinin Dil ve Üslup İncelemesi (İnceleme- Metin- Tercüme- Notlar- Dizin- Tıpkıbasım), Türk Dil
- Özyetgin, A.M., (2001). Ebū Ḥayyān Kitabu’l- İdrāl ki Lisāni’l-Etrāk Fiil: Tarihi- Karşılaştımalı Bir Gramer ve Sözlük Denemesi, Köksav, Ankara.
- Sevortyan, E. V., (1974), Etimologiçeskiy Slovar’ Tyurkskih Yazıkov, Nauka, Moskva.
- Tarama Sözlüğü I-VIII, (1963-1977), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- Tietze, Andreas, (2002), Tarihi ve etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati, Cilt 4 (K-L), Simurg, İstanbul.
- Toparlı, Recep, (1999), El- Kavaninü’l- Külliye Li-Zabti’l- Lügati’t- Türkiyye, Türk Dil
- Toparlı, Recep, (1992), İrşadu’l-Muluk ve’s-Selatin, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- Timurtaş, Faruk K., (1963), Şeyhi’nin Hüsrev ü Şirin’i, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul.
- Toparlı, Recep; Çögenli, M. S.; Yanık, N.H, (2000), Kitab-ı Mecmu-ı Tercüman-i Türki ve Acemi ve Mugali, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
- Uğurlu, Mustafa, (1987), Münyetü’l-Guzat, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
- Yüce, Nuri, (1988), Mukaddimetü’l-Edeb Giriş, Dil Özellikleri, Metin, İndeks, Türk Dil
- Qazakstan Ulttıq Ensiklopediya, (1988), Almatı.
